“Ái,
o ninon, tiene l’almeta adormita” se coneix que me diciva lola quan yere
chiquinin e o suénio me burniava. “Ái, o ninon, tiene l’almeta adormita” les ha
dito mama á toz os mios fillos —á toz os suyos nietos— mientres son estatos chiquinins
e o suénio los ha burniatos.
Perque
as almetas siempre son estatas presents en a nuestra cultura montanyesa. Quan o
pastor matava bel cordero e arrullava a suya almeta á o teito d’a mallata. Quan
os mocez querevan fer miedo á os suyos germanos chiquez e les contavan histórias
d’almetas e totons. Quan as lolas u as mairs cunavan á o caganiedos d’a casa á
o canto d’o fogaril mientres a suya almeta pura tornava t’a pureça d’o suénio de
qui no tiene memória. Reals e irreals de vez, amables e ixorrontadras, as
almetas yeran una preséncia quasi diária en as nuestras vidas. Més que més ta
estes dias, quan octubre se torna noviembre, s’alcorçan os dias e a fredor se fica á escuso en os nuestros
cuerpos e en os nuestros pensamientos viellos e nuevos á un tiempo.

Perque
os difuntos siempre son estatos rispetatos en a nuestra cultura montanyesa. Per
ixo lo dos de noviembre toz ívanos ta misa e metévanos una vela en o nuestro
banco d’a ilésia. Per ixo lo dos de noviembre as campanas tanyevan á difuntos cada
hora e os vivos no févanos mica rúdio sino que visitávanos as fuesas d’os
nuestros, que hévanos adreçato con flors, e o mosen hi feva un responso e dimpués
toz juntos, os vivos e tamien —en bella mida— os muertos minjávanos uegos e
almendras e lenganiças, que hévanos replegato en una plega, e confirmávanos os
nuestros vinclos, o nuestro sentimiento de comunidat, con o sano goyo de qui ye
en paz con o suyo pasato e con o suyo present —con os suyos pairs e os suyos
fillos— e sabe que a vida nunca s’amorta en qui se mantiene fiel á las suyas
tradicions.
Perque
una cosa yera a nuestra nueit d’as almetas e una atra —diferent de tot— este fastioso halloween irreverent que nos quieren fer vivir agora. Perque una cosa yera a
nuestra cultura montanyesa e una atra —diferent de tot— este bofo mundo sin
sentito que nos quieren fer vivir agora.