miércoles, 25 de febrero de 2015

A escuelas e as luengas vernaclas

Leigan o siguient manifiesto, a veyer qué les pareix:
A escuela ye un puesto an que comunicar-se, no pas un puesto an que encadar-se.
Avogamos per un modelo d’escuela publica que eduque sin dogmas, en valors humanistas e universals, no pas en falsos mitos localistas inútils de tot en una sociedat moderna e ubierta ent’o mundo.
Queremos una escuela an que a mainada no seiga aladiata seguntes a luenga d’os suyos pairs. No podemos permitir que s’obligue a os alunnos que no quieren fer clase de luenga vernacla a adaptar-sen a l’horário e exigéncias d’os que deseyan siguir imposando ixa ensinyança en as horas lectivas. Con a fin de respectar os dreitos de toz, ye menister que a luenga regional salga de l’horário obligatório. A preséncia d’as luengas regionals en as nuestras escuelas elimina horas d’atras asignaturas realment neseçárias ta una educación d’o sieglo XXI.
No b’ha garra mandato constitucional seguntes o qual a escuela deva garanciar l’adoctrinamiento lingüistico. A escuela ha a garanciar l’aprendizage d’o idioma comun que ye, ademés, una ferramienta excepcional, per a suya importáncia internacional e per a suya riqueça científica e cultural a o largo d’os sieglos, ta facilitar una educación de calidat en este mundo global e multicultural an que os particularismos no tienen sentito dellá d’a família e os ambitos més personals. A insisténcia en defender qualquier identidat minoritária va en cuentra d’o pensamiento critico e de l’autonomia personal.
L’aprendizage e difusion d’a luenga vernacla ha a fer-se en a própia casa u en institucions privatas, nunca no en centros publicos sustenitos con os diners de toz. No sentimos garra ódio per as luengas vernaclas que se charran en o nuestro país, pero entendemos que a suya preséncia ha d’amugar-se a la vida privata de cada un, nunca no a la manifestacions publicas, especialment as manifestacions institucionals. Os centros d’ensinyança deven estar una finestra ent’o mundo, nunca no una cleta que zarre as posibilidaz d’os nuestros ninos e os jovens nuestros.
Ya l’han leyito? Muito bien. No ye un manifiesto real, pero podría estar-lo; he sayau d’igualar o estilo e os argumentos d’os defensors d’a escuela publica. Cámbien agora “luenga vernacla” per “religion catolica” e “luenga comun” per “ensinyança laica”. Qué les pareix agora o texto?
Si vusté ye un laicista convencito, será d’alcuerdo en que l’aragonés no ha a ensinyar-se en a escuela e, conseqüentement, pidirá que tampoco no se bi estúdie o catalan u o vasco u o gallego. No pene, igual como a Humphrey Bogart en Casablanca, siempre le quedará París —siempre le quedará a laica Fráncia—.
Si vusté ye un uniformador antiespanyol, será d’alcuerdo en que a religion no ha a ensinyar-se en a escuela. De nuevas, no pene, igual como a Humphrey Bogart en Casablanca, siempre le quedará París —siempre le quedará a jacovina Fráncia—. Ye o que pasa con os fanatismos: no solo son irracionals, tamien son tristement parellanos.
Si vusté no ye un laicista ni un antiespanyol, demandará que, a la fin, se reconeixca o dreito a estudiar aragonés en a escuela. Per as mesmas raçons per as que a religión ha a estar prou present en os centros escolars. Perque, igual como sin o sentimiento religioso no s’entiende l’hombre, tampoco no se l’entiende sin a suya identidat lingüistica. Perque, igual como Espanya no s’entiende sin a suya Fe catolica, tampoco no se la entiende sin totas e cada una d’as suyas muitas luengas própias.

jueves, 19 de febrero de 2015

Dia d'a Luenga Materna

Diz que Aragon ye un territorio an que o surrealismo ye costumbrismo. Ya he dito dinantes, que as barucas d’un sinyorico burgués e compleixudo, Luis Buñuel, malament pueden fer honra ta describir a eséncia e l’espritu d’esta noble tierra nuestra. O que sí que tiengo claro ye que l’actual Aragon, igual como a resta d’as Espanyas hue, ye un esperpento. Sí, un esperpento de Valle-Inclán. En parolas de don Ramón María:
O sentito tragico d’a vida espanyola solo puede dar-se con una estetica sistematicament deformata. As imágens més politas en un mirallo concavo son absurdas.
O dia 21 de febrero ye o dia d’a luenga materna. Si nos ne olbidamos de que a a celebracion ye un invento d’a UNESCO —con tot o que a UNESCO significa en os plans d’o Nuevo Orden Mundial— podrinos pensar que ye un buen motivo ta celebrar a tradicion e a cultura própia; pero, en este Aragon que ya no ye que un esperpento, a commemoracion no ye que una encháquia ta que bels castellano-parlants esbaruqueyen sobre a falsa identidat que els deseyarian ta o suyo falso Aragon.
Perque en Aragon, o 21 de febrero, bellas decenas de castellano-parlants que desconeixen de tot a realidat sociolingüistica d’Aragon —defuera de qualques excepcions— esgramuquiaran sobre a defensa d’una luenga materna que no ye a suya, mientres s’emplenan a boca con os dreitos lingüisticos, a identidat nacional, o colonialismo e atras fateças parellanas.
E mientres l’aragonés se muere. Perque asinas l’hemos quiesto. E perque talment seiga millor que no dixar-lo en as barrenatas mans d’aquels que ódian a suya luenga materna e a suya pátria, aquels que ódian Espanya e tot o espanyol perque a els mesmos s'ódian toz os dias; no solo que o 21 de febrero.

sábado, 14 de febrero de 2015

Cuentra o mundo moderno (e 2)

Ricordemos hue e siempre a Parola de Dios:
Quaerite autem primum regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia adicientur vobis. (Mt 6:33)
E vivamos, hue e siempre, seguntes ella.

domingo, 8 de febrero de 2015

Benson e Francho

Coneixita ye l’almiracion de Francho per Robert Hugh Benson, concretament per a suya novela Lord of the world. No sé si Francho en havrá leyito atros libros. Talment; con Francho tot ye posible e Benson, no fa ni cien anyos, yera uno d’os caporals d’a literatura inglesa. En 1903, a suya conversion a o catolicismo —yera fillo de l’anglicano arcebispe de Canterbury e mosen anglicano el mesmo— secutió a sociedat britanica. Talment mesmo en ha letito A City Set on a Hill —titol amprato d’o evangélio de Sant Mateu: Vos estis lux mundi. Non potest civitas abscondi supra montem posita— con Francho tot ye posible.Si asinas l’ha feito, s’havrá trobato con esta reflesion:
The Church must be intelligible to the simple as well as to the shrewd.
Qualcosa —a Ilésia ha a estar comprensible ta o simple, ademés de ta o saputo— que qualquiera de nusatros —haigamos u no leyito a Benson, seigamos mosens u laicos— prou sabévanos, sabemos e sabremos.
No sé si a Francho lo capiran os saputos, con Francho tot ye posible, pero muito a sovent os simples no l’entendemos ni média. U l’entendemos demasiato.

lunes, 2 de febrero de 2015

Cuentra o mundo moderno

Torna Chesterton ta este humil quaderno de bitacora:
If the eighteenth century was the Age of Reason, the thirteenth was the Age of Commonsense. G.K. Chesterton “History Versus the Historians” (1908) in Lunacy and Letters.
U o que ye o mesmo: