Agora, quan tot s’eboldrega arredol de nusatros, ye més que
nunca menister ricordar que no podemos cayer en a desaperança. Ye difícil, pro
que sí, pero cal tener siempre present a divina providéncia. Més que més agora,
quan tot s’eboldrega arredol de nusatros.
Fa bel par de días me trobé en Zaragoça con un viello coneixito.
Encara que ye d’un lugar vicino á o mio, feva dos anyatas que no nos veyébanos.
Dinantes coincidívanos muito toz os veranos, pero agora que ya no somos jovens,
ya no garimboliamos guaire per as fiestas d’os lugars d’a redolada.
O caso ye que o pobre ye esqueferato dende fa quince meses e, como yera de dar, l’actual situacion economica ocupó
buena cosa d’a nuestra charradeta. Á lo que nos despedívanos, me dició que
encara havrinos á tornar t’o lugar, que os nuestros pairs se’n yeran itos ta fer-se
o preu, pero que a prosperidat que els hevan aconseguito, s’heva esbafato ta
cútio. En o lugar, continó, no nos faltará un gortet ta no crabutar de fambre, un
gortet ta recobrar a dignidat. No podié menos que dar-le a raçon: “tres acres e
una vaca”, sospiré. “Ixo ye —encertó
el— tres acres e una vaca”.
Three acres and a cow yera o eslogan d’os esfensors d’a reforma agrária
en a decada de 1880. Os distribuitistas de 1920 amprarian a lema e o própio Chesterton
lo fiço servir en What's Wrong With the World ta resumir o suyo credo economico e social.
Pareix un ensuénio, pero ye posible. Justament agora, quan tot s’eboldrega
arredol de nusatros, ye més posible que nunca. Qué pasaria si una parti d’ixas
famílias que a crisis ha aladiato decidís de tornar t’o campo, de tornar ta una economía
—més justa e raçonable— de chiquez propietários ligatos per
lo vinclo d’a solidaridat? No farian d’eixemplo —de simient— ta una nueva sociedat devantata sobre firmes alacez?
Alcaso no somos (quasi) toz fartos d’a degradación de tota mena an que
(mal)vivimos?
Fa més de cien anyatas que Lion XIII nos l’alvirtió:
Nam veteribus artificum collegiis superiore saeculo deletis, nulloque in eorum locum suffecto praesidio, 1) cum ipsa instituta legesque publicae avitam religionem exuissent, sensim factum est ut opifices inhumanitati dominorum effrenataeque competitorum cupiditati solitarios atque indefensos tempus tradiderit. 2) Malum auxit usura vorax, quae non semel Ecclesiae judicio damnata, tamen ab hominibus avidis et quaestuosis per aliam speciem exercetur eadem; 3) huc accedunt et conductio operum et rerum omnium commercia fere in paucorum redacta potestatem, ita ut opulenti ac praedivites perpauci prope servile jugum infinitae proletariorum multitudini imposuerint.Leo XIII, Rerum Novarum. De opificium conditione (1891)
Pos, destruyitos en o pasato sieglo os antigos grémios de treballadors,
sin estar substituitos per res, e en haver-se alpartato as nacions e as leis
civils d’a religion d’os nuestros pairs, poquet á poquet ha sucedito que os treballadors
s’han trobato entregatos, solencos e indefensos, á la inhumanidat d’os suyos
patrons e á l’angluciosa codícia d’os competidors. A fer creixer o mal, vino
voraz a usura, que, més d’una vegata condenata per senténcia d’a Ilésia, sigue
siempre, baixo diferents traças, igual en a suya naturaleça, eixercita per
hombres angluciosos. Tot ademés, os contratos d’as obras e o comércio de totas as
cosas son, quasi de tot, en as mans d’uns pocos, de traça que bels hombres cavalers
han imposato á la infinita multitut de proletários un jugo quasi d’esclavos.
Fa més de cien anyatas que Lion XIII nos ne ricordó a solucion.
