lunes, 30 de noviembre de 2009

A Virgen de Bruis


O Santuário de Bruis, se troba n’o termino municipal de Palo, n’o coraçon, no solo que geografico, d’a Fueva. Gran centro devocional d’ixa comarca, va ser construyiu n’os sieglos XVI e XVII e reformau n’o XIX; anque o suyo origen ye anterior, talment una chiqueta armita romanica d’a que nos ne va quedar a imagen d’a Virgen d’o sieglo XII.
A imagen d’a Virgen de Bruis ye una talla de bels 50 centímetros d’altária e sereno rostro. En parolas d’o Pair Faci (FACI Fray Roque Alberto, Aragón, Reyno de Christo y dote de María Santísima, Zaragoza, 1739 y 1750, reed.D.G.A. 1979) parece hechura de manos angélicas. Durante a guerra civil, se va salvar d’a bestieça d’as criminals cricas marxistas −as mesmas que asesinon a o 90% d’os religiosos e religiosas d’a diocesis de Balbastro− grácias á la valient intervencion d’un vicino de Palo, que va arrisgar a suya vida e va poder amagar-la entre unas barças que crecevan á o canto d’a chera an que os milicianos, á punta de metralleta, obligavan á os ixorrontaus fovanos á cremar as imagens, medallas e demás elementos de culto que hi heva n’o santuário.
Ye en este enclave mariano an que s’ajuntan, o dia 23 d’abril, sant Jorge, patron d’Aragon, en romeria, siguindo una viella tradicion, as cruces parroquials d’os lugars de Palo, que fa de caporal e anfitrion, Tierrantona, Fornigals, Troncedo, Charo, Ranyin, Lumo, Murillo de Monclús, Muro, Pallaruelo, A Villa e Clamosa.
O Pair Faci charra de dos aparicions d’a Virgen, dos advocacions con as que se reconoz e fa culto á la sagrada imagen en este lugar. Asinas, e seguntes conta a tradicion, n’o sieglo XI recibiva culto, baixo o nombre d’a Virgen d’o Plano, en una sencilla armita á o canto d’a Cinca, aman de Palo. Diz que en l’anyo de 1320 o mosen encargau d’a rectoria de Palo, D. Juan Santesteban, que yera dolent, va invocar a Virgen, que le va conceder a recuperacion d’a suya salut. No guaire dimpués, se le va aparecer a Nuestra Sinyora e le va pidir que construyise un nuevo santuário, an que se le hi dase culto baixo l’advocacion de Bruis. As obras van empencipiar o 22 de março de l’anyo 1230 e, dende ixe mesmo inte, Santa Maria de Bruis va comencipiar a conceder grácias a toz os que la invocavan.

Manimenos, como sinyalan os mosens Ballarin e Orús n’o suyo libret Historia y novena de la Virgen de Bruis, ya dende l’anyo 300 bi ha muitos datos sobre o culto a la Virgen d’o Plano. Ye prou probable que, como va pasar en tantos atros lugars, s’hese d’amagar a imagen durante a invasion islamica ta privar a suya profanacion. Tornaria dimpués a nuestra Sinyora á manifestar-se en atra aparicion, diz que a un pastor, e se reanudaria asinas o culto ya baixo o nombre de Virgen de Bruis. Como ya s’ha dito, bella cosa parellana va suceder durante os anyos d’a barbárie roya, quan os vecinos de Palo van salvar d’as flamas a suya quiesta imagen e la van alçar a redoldino n’as suyas casas.
Bi ha diferents interpretacions d’a etimologia d’o nombre de Bruis. Ta Faci significaria rúdio, nombre, fama deviu a os muitos miraglos que a Virgen va fer baixo a suya nueva advocacion. Atras explicacions, prou más inverosímils, relacionan o Santuário con un atro francés d’o mesmo nombre u mesmo se piensan que va recibir esta denominacion como contraposicion a l’heresiarca francés Pedro de Bruis, encara que o pecador no vivise en ixe tiempo ni se significase por enrestir contr’a Virgen. Tamien bi ha qui ha visto n’o nombre de Bruis un anagrama de Urbs Urbis. Son Orús e Ballarin n’a suya obra os que alportan a explicacion más placible: A o canto de Fosau, n’o território d’a Fueva, hi heva un lugaron que se deciva Bruis e que pagava un censo a o Santuário de Palo, asinas aparez en un lucero conservau n’o archivo parroquial.
T’a Virgen de Bruis hi van dende o sieglo XIV todas as gents d’a Fueva e mesmo asabelos devotos d’o resto d’Aragon, pos son muitos os favors concedius que se le reconocen e corren de boca en boca. Dinantes, a romeria se feva o dia 8 de mayo, pero dende fa bels anyos s’ha transladau á o zaguer domingo d’ixe mes, fendo-se-hie una fiesta que ye una muestra d’a funda devocion popular d’o país.
Toz os que hi van saben que a Virgen nunca ha albandonau a qui l’ha demandau aduya. Prou lo testimónian as muitas presentallas que penjan d’as paretes d’o santuário. Por ixo, no ye mica raro trobar-se n’o camino que va ent’o templo con personas que marchan escalças u aginolladas como cumplimiento d’una promesa atendida.